gastroskopia

Gastroskopia (zwana również panendoskopią, gastroduodenoskopią)

jest badaniem, które umożliwia dokładną ocenę górnego odcinka przewodu pokarmowego, tj. przełyku, żołądka i początkowego odcinka dwunastnicy. Badanie pozwala zarówno ocenę morfologii poszczególnych odcinków przewodu pokarmowego jak również na pobieranie wycinków celem diagnostyki infekcji bakterią Helicobacter pylori i badania histopatologicznego.

W tracie gastroskopii mogą być również wykonywanie zabiegi terapeutyczne – np. usuwanie polipów, ciał obcych, tamowanie krwawienia. Zabiegi terapeutyczne w większości wykonywane są w warunkach szpitalnych z uwagi na znaczne ryzyko powikłań i konieczność ich pilnego leczenia.

Wskazana do badania gastroskopowego

Zakres wskazań do badania gastroskopowego jest szeroki. Badanie to powinno być wykonane u osób po 45 roku życia z dolegliwościami brzusznymi oraz u młodszych, gdy powstaje potrzeba weryfikacji rozpoznania, różnicowania, a szczególnie wówczas, gdy pojawiają się objawy alarmujące, takie jak:

fusowate lub krwiste wymioty.
utrata masy ciała
zaburzenia połykania,
niedokrwistość.

Gastroskopię diagnostyczną wykonuje się najczęściej z następujących wskazań:

wystąpienie objawów dyspeptycznych (bólów brzucha, odbijania, wzdęcia, zgagi),
podejrzenie choroby wrzodowej żołądka lub dwunastnicy,
podejrzenie choroby nowotworowej na podstawie występujących objawów ogólnych,
dysfagia - trudności w połykaniu,
podejrzenie lub obecność krwawienia z przewodu pokarmowego,
podejrzenie istnienia uszkodzeń polekowych błony śluzowej górnego odcinka przewodu pokarmowego u chorych długotrwale stosujących niesteroidowe leki przeciwzapalne,
jako badanie przesiewowe lub kontrolne u chorych ze zwiększonym ryzykiem rozwoju nowotworu (osoby z długoletnią chorobą refluksową przełyku, z przełykiem Barretta, z niedokrwistością złośliwą w przebiegu zanikowego zapalenia błony śluzowej żołądka, po przebytej resekcji żołądka).

Kiedy istnieją przeciwskazania do badania gastroskopowego:

gdy nie ma możliwości współpracy ze strony pacjenta,

gdy zagrożenie zdrowia lub życia pacjenta jest wyższe niż potencjalna korzyść z badania,
w przypadku chorego z ostrą lub ciężką przewlekłą niewydolnością krążenia, ostrym zespołem wieńcowym i świeżym zawałem serca, ostrą lub ciężką przewlekłą niewydolnością oddechową, poza sytuacjami w których badanie może mieć znaczenie w ratowaniu życia chorego (zabiegi terapeutyczne),
gdy chory jest po spożyciu posiłku,
w przypadku podejrzenia lub potwierdzenia perforacji (przedziurawienia) przewodu pokarmowego,

Na czym polega badanie gastroskopowe

Badanie polega na wprowadzeniu przez jamę ustną giętkiego aparatu do przełyku, żołądka i dwunastnicy celem oceny tych odcinków przewodu pokarmowego

Gastroskopia może być wykonywana zarówno w znieczuleniu miejscowym gardła 10% roztworem lodokainy jak i w krótkotrwałym znieczuleniu ogólnym (analgosedacji) pod bezpośrednim nadzorem lekarza anestezjologa i pielęgniarki anestezjologicznej.

Przed badaniem należy usunąć wszystkie ruchome protezy zębowe. Chorego układa się na lewym boku oraz zakłada się na dziąsła specjalny ustnik stanowiący ochronę dla aparatu, którym wykonywany jest zabieg.

Badanie trwa około 6 -12 minut. Gastroskopia może być badaniem nieprzyjemnym (nie jest bolesna) z uwagi na odruchy wymiotne pojawiające się w trakcie badania. Znaczne opanowanie odruchów udaje się osiągnąć poprzez rozluźnienie mięśni, uspokojenie oddechu – o wszystkim chory jest informowany tuż przed badaniem.

W trakcie badania w zależności od wskazań jak i stwierdzanych zmian pobierane są wycinki do badania na wykrycie zakażenia bakterią H. pylori oraz na badanie histopatologiczne. Samo pobieranie wycinków nie jest bolesne ani nie stanowi większego dyskomfortu.

Jak przygotować się do badania

Przygotowanie do badania gastroskopowego jest bardzo proste.

Sprowadza się do zaprzestania przyjmowania pokarmów na 8 godzin przed badaniem i płynów na 2 godziny przed badaniem (w dniu badania dozwolone są klarowne płyny – głównie woda i słaba herbata); wyjątkowo - u chorych z podejrzeniem zaburzeń drożności przewodu pokarmowego (np. zwężenie odźwiernika w przebiegu choroby wrzodowej, achalazja przełyku) lub zaburzeń pracy żołądka (gastropareza) czas ten powinien być ustalany indywidualnie z lekarzem.

U osób leczonych acenokumarolem lub warfaryną wskazana jest kontrola wskaźnika protrombiny tuż przed badaniem.

U chorych leczonych przeciwzakrzepowo (np. preparaty Pradaxa, Eliquis, Xarelto) i/lub przeciwpołytkwo (preparaty aspiryny, clopidogrelu) nie istnieje konieczność modyfikacji leczenia przed diagnostycznym badaniem gastroskopowym.

Możliwe powikłania

Gastroskopia jest badaniem bezpiecznym w rękach lekarza który ma odpowiednie kwalifikacje. Powikłania są rzadkie lecz mogą wystąpić. Należą do nich krwawienie z miejsca biopsji lub polipektomii oraz perforacja ściany przewodu pokarmowego.

Powikłaniem może by również reakcja uboczna na leki uspokajające oraz infekcja w miejscu wkłucia dożylnego (u chorych, u których badanie wykonywane jest w znieczuleniu ogólnym).

Bardzo ważne jest wczesne rozpoznanie możliwych powikłań i kontakt z lekarzem (wykonującym badanie lub lekarzem dyżurnym SOR) zwłaszcza, gdy pojawią się po badaniu kłopoty z połykaniem, ból w klatce piersiowej, narastający ból gardła, ostry ból brzucha, gorączka, dreszcze, smoliste lub krwiste stolce

Postępowanie po badaniu

Przez 1-2 godziny (ustalane indywidualnie) po badaniu należy powstrzymać się od picia płynów i spożywania posiłków – spowodowane jest to stosowaniem lidocainy do znieczulenia miejscowego – niezastosowanie się do zaleceń grozi ryzykiem zachłyśnięcia.

Chorzy po badaniu wykonywanym w znieczuleniu ogólnym:

obserwowani są po badaniu przez pewien czas (zwykle 1 – 2 godziny)
przez dobę od badania bezwzględnie zakazane jest prowadzenie pojazdów
chory może opuścić pracownię diagnostyczną jedynie z osobą towarzyszącą.

Wyniki badania histopatologicznego uzyskuje się około 2-4 tygodnie po badaniu.

W przypadku pojawienia się wątpliwości co do stanu zdrowia po badaniu wskazany jest kontakt z lekarzem.

dr n. med. Norbert Sławeta